Zaklęty krąg

Po­ję­cia prze­szło­ści, te­raź­niej­szo­ści i przy­szło­ści są umowne, a ich cią­głość nie­ko­nieczna. Prze­szłość to czas, który już nie ist­nieje, te­raź­niej­szo­ści nie da się uchwy­cić, a przy­szłość jesz­cze nie za­ist­niała. W ję­zyku in­diań­skiego ple­mie­nia Hopi te po­ję­cia nie mają odpowiedników.

Spo­łecz­no­ści nie zna­jące pi­sma wi­dzą świat jako nie­zmienny. Od­wieczny prze­kaz ple­mienny jest po­pra­wiany zgod­nie z ak­tu­alną sy­tu­acją, bo przyj­muje się, że tak na­prawdę nic no­wego się nie wy­da­rzyło, tylko do prze­kazu wkradł się błąd.

Cykl ży­cia i śmierci

W sta­ro­żyt­nej Eu­ro­pie, a także i póź­niej, na te­re­nach nie ob­ję­tych chry­stia­ni­za­cją, czas był po­strze­gany jako za­ta­cza­jący koło, po­wra­ca­jący cy­klami pór roku i na­prze­mien­no­ścią po­ko­leń. Po­wta­rza się w nim rytm: na­ro­dziny, śmierć, odrodzenie.

Każdy rok był po­wtó­rze­niem pierw­szego roku w dzie­jach świata. Ozna­czało to, że na­prawdę istotne wy­da­rze­nia po­wta­rzają się w nie­skoń­czo­ność co roku. Prze­ko­na­nie to od­zwier­cie­dlały i utwier­dzały naj­waż­niej­sze przed­chrze­ści­jań­skie ob­rzędy re­li­gijne, wy­zna­czone przez zi­mowe i let­nie prze­si­le­nie dnia z nocą oraz ich wio­senne i je­sienne zrównanie.

Świat od­na­wia się co roku. Aby po­wró­cić do mo­mentu jego stwo­rze­nia, od­pra­wiano ry­tu­ały oczysz­cza­jące spo­łecz­ność z grze­chów i po­wta­rza­jące akt stwór­czy. Przy­kła­dowo: w Ba­bi­lo­nie od­twa­rzano walkę mię­dzy bo­giem Mar­du­kiem a po­two­rem mor­skim Tia­mat, z któ­rego ciel­ska po­wstał świat. Ry­tu­ały miały prze­nieść uczest­ni­ków do po­cząt­ków, kiedy w ak­cie stwo­rze­nia ob­ja­wiła się naj­więk­sza moc bóstw. Po­dobne przy­kłady znane są nie­mal na ca­łym świe­cie, od Bli­skiego Wschodu po Ame­rykę Północną.

Ży­cie wszyst­kich spo­łecz­no­ści rol­ni­czych uza­leż­nione jest od cy­klu we­ge­ta­cyj­nego. Prace go­spo­dar­cze wy­zna­cza rytm so­larny. Dla­tego cy­kliczna kon­cep­cja czasu szcze­gól­nie długo obo­wią­zy­wała w lu­do­wej wi­zji świata. W nie­któ­rych spo­łe­czeń­stwach rol­ni­czych i ple­mien­nych rów­nież dzi­siaj obo­wią­zuje czas cykliczny.

Święty czas

Można na­wet w na­szej współ­cze­snej kul­tu­rze wy­róż­nić dwa obo­wią­zu­jące czasy: świecki (zwy­kły) i święty (za­re­zer­wo­wany dla Boga). W tym uję­ciu każde święto re­li­gijne sta­nowi po­wrót do bo­skiego czasu i przy­wraca ja­kiś pier­wotny po­rzą­dek. Tylko dzięki cza­sowi świę­temu może w ogóle ist­nieć czas świecki.

Twitter