Emokracja

„W głowie się nie mieści” to jeden z najlepszych animowanych filmów wytwórni Disney/Pixar ostatnich lat. Scenariusz mądry i wielowarstwowy – adresowany z resztą bardziej do rodziców niż ich pociech. Wartka akcja, ciekawe postaci i walor edukacyjny. O tym, że nie ma emocji „dobrych” i „złych”, bo nie podlegają one ocenie moralnej wiedzą wszyscy uczestnicy KODA. Owszem, emocje są naszymi naturalnymi reakcjami, swoistymi znakami ostrzegawczymi lub po prostu odpowiedziami na bodźce, które otrzymujemy, ale czy jedynie?

I tu docieram do sedna, praprzyczyny powstania tego tekstu. Nie było nim, wbrew pozorom, spotkanie ze wspomnianą, wspaniałą kreskówką, lecz doświadczenie ostatnich 12 miesięcy. Roku, w trakcie którego emocje związane z polityką, kulturą, życiem społecznym były wyjątkowo gorące. Można by wymieniać kolejne wydarzenia, które rozgrzewały media, a w konsekwencji (przynajmniej próbowały) ich odbiorców; od histerii związanej z wyborami w USA przez kolejne zamachy terrorystyczne, niezażegany kryzys migracyjny, kontrowersyjne decyzje rządów, życie uczuciowe gwiazd, spektakularne triumfy sportowe, szokujące dzieła artystów… wyliczanka bez końca. Każde z nich było dla milionów/tysięcy/dziesiątek ludzi bodźcem do smutku, radości, strachu, gniewu i im pochodnych we wszystkich wariacjach i permutacjach… Czy poza emocjonalnym uniesieniem były inspiracją dla innej, równie ważnej sfery naszego funkcjonowania – rozumu? Obawiam się, że niekoniecznie.

Kroplą, która przelała moją osobistą czarę goryczy, była dyskusja na antenie TVN24 z udziałem znakomitych ekspertów (prawnicy, profesorowie, wykładowcy) na temat zmian w ustawach o KRS i Sądzie Najwyższym, podczas której „fachowcy” rozpływali się nad „atmosferą” ulicznych protestów, nad „piękniejsza twarzą” społeczeństwa w nich udział biorącej i nad urokiem zapalonych w proteście świec… nie mogłem wręcz uwierzyć w to, co słyszę. 100% emocji – na argumenty merytoryczne, rzeczowe wyjaśnienie słuchaczom sedna konfliktu zabrakło czasu i chyba po prostu chęci.

Emocje są dźwignią reklamy, stają się też paliwem dla wszystkich, którzy pragną skupić na swoim przekazie jak największą rzesze odbiorców, a ponieważ chętnych do zabierania głosu jest wielu – powstaje swoiste emocjonalne tornado, którego emanacją są choćby prasowe nagłówki czy internetowe newsy oraz nierzadko przygnębiająca twórczość osób je „komentujących”. I choćby brzmiało to jak teoria spiskowa, jestem przekonany, że są ludzie, grupy, którzy rozhuśtane emocje mas po prostu wykorzystują do własnych celów. Umiejętność manipulowania zbiorowymi uczuciami jest wszak narzędziem zdobywania i podtrzymywania władzy i budowania kapitału.

Medialno-polityczna emocjonalna zwyżka to jedno, ale jest jeszcze inny wymiar zawrotnej kariery sfery odczuć – osobisty. To fakt, że przez wiele dziesięcioleci w naszej kulturze emocjonalność ludzi była, w dużym stopniu, spychana na margines. Dobrze, że od pewnego czasu zaczęliśmy uczyć się o niej rozmawiać, nazywać i nadawać właściwą wartość. Czy jednak potrzebna ongiś afirmacja „czucia” nie osiągnęła dziś przesadnego poziomu? Przejawia się to bardzo wyraźnie w samym języku, którym się posługujemy. Ileż to razy w dyskusjach na najrozmaitsze tematy słyszymy/mówimy: „mam poczucie”, „mam wrażenie”, „czuję” – traktując treść tych uczuć jako argument – fakt, którego nawet nie próbujemy poddawać krytycznej ocenie rozumu.

Twitter