Chichot niepełnosprawności

Jeszcze niedawno z nieskrywaną złością i niezrozumieniem patrzyłam na przechodniów, którzy, gdyby popracowali trochę nad swoimi umiejętnościami aktorskimi, rozpłakaliby się w kilka sekund na widok mojej przyjaciółki na wózku inwalidzkim. Zgadza się, jedni szczerze współczują, drudzy próbują walczyć z niepohamowaną ciekawością. Ale dlaczego nie widzę takich, których twarze wyraźnie wskazują na myśl: „A może ona z tej perspektywy widzi o wiele więcej niż ja. Może jej wcale nie należy współczuć”?

Załóż opaskę!

Czekałam na jakiś odwet ze strony niepełnosprawnych. Na jakieś przemówienie, w którym usłyszę: „Halo, halo, to nie tak, jak myślicie”. Doczekałam się. W filmie Imagine (2012 r.) narrację przejmują osoby niewidome, których reżyser filmu nie traktuje ani gorzej, ani lepiej. Czasem ma się wrażenie, że oddaje bohaterom kamerę.

Akcja filmu rozgrywa się niejako pod dyktando nauczyciela Iana (Edward Hogg), który odkrywa przed wychowankami niewidzialny świat zmysłów, jakich do tej pory nie odważyli się użyć. Wciąga nie tylko swoich uczniów, ale i widz po chwili orientuje się, że siedzi z opaską zawiązaną na oczach, bo inaczej nie mógłby przecież uczestniczyć w żadnej z jego lekcji.

Twórcza niepełnosprawność

Tak, to trochę niewygodny film. Oglądając go, wcale nie ma się poczucia, że siedzimy w komfortowym miejscu, będąc tylko biernym obserwatorem-podglądaczem. Tam, gdzie bohater zbliża się w niebezpieczne miejsce, tam i widz towarzyszy mu w nie mniejszym strachu i niepewności od niego. Długie zbliżenia na twarz wręcz każą nam utożsamić się z bohaterem, ale nie po to, by poczuć na barkach tony jego strachu i z litości pomóc mu np. w przedostaniu się na drugą stronę ulicy, lecz by spróbować zrozumieć, jak widzi się świat za zasłoną oczu. Nie chodzi jednak wyłącznie o zrozumienie, ale też o zachwyt nad pomysłowością i twórczością, która wpisana jest w genotyp osób niepełnosprawnych. Skoro my robimy sobie żarty np. z blondynek (bo przecież widzimy kolory), to, jak myślę, niepełnosprawni (nie zawężając już tylko do osób niewidomych) mają niezły ubaw ze haseł: „niemożliwe”, „zapomnij”, „nie ma wyjścia” i innych demotywatorów, jakie narosły w pełnosprawnych przecież głowach.

Monopol na widzenie?

Podejrzewam, że niektórzy szyderczo się zaśmieją, gdy usłyszą, jak raniące dla naszego postrzegania świata jest spychanie na drugi plan zmysłów takich jak powonienie, smak czy wreszcie słuch. Reżyser chyba ich ubiegł. Ian jest pełnokrwistym mężczyzną, od którego odwaga i męstwo emanują tak silnie, że już w połowie filmu może pojawić się nieodparta chęć wyjścia z zasłoną na oczach na zatłoczoną niedzielną starówkę. Nie dziwne więc, dlaczego dotąd żyjąca w zupełnej izolacji czterech ścian Eva (Alexandra Maria Lara), jedna z wychowanek ośrodka, wychodzi na ulicę, przedtem roztrzaskawszy na kawałki swoją laskę. Ian przyciąga nie tylko swoją postawą, ale i oryginalnymi pomysłami na odnalezienie się w przestrzeni. Intryguje wychowanków pytaniami: „Jak można nie słyszeć chodnika?”, „Nie słyszycie stojącego roweru?”.

Twitter